کاشت ایمپلنت دندان به دلایل زیادی یک تصمیم بزرگ است، اما یکی از عواملی که مردم اغلب نادیده میگیرند، ریسک و خطر است. مسلماً، جراحی ایمپلنت دندان دارای میزان موفقیت بسیار بالایی است، اما مهم است که به خاطر داشته باشید که این یک روش جراحی است و مانند سایر جراحیها، خطراتی نیز دارد. یکی از عوارض احتمالی هر جراحی، آسیب عصبی است و این در مورد کاشت ایمپلنت دندان نیز صادق است. در این مقاله نکاتی که باید در مورد ایمپلنت دندان و آسیب عصبی بدانید را جمعآوری کردهایم.
عصب سه قلو (تریگمینال) و شاخههای محیطی آن در دندانپزشکی مستعد آسیب هستند. نقایص حسی عصبی به دلیل تأثیراتشان بر گفتار، چشایی، جویدن و فعالیتهای روزمره زندگی میتواند برای برخی بیماران آزار دهنده باشد.
خبر خوب این است که اکثریت قریب به اتفاق این آسیبهای عصب سه قلو محیطی تحت بازسازی خود به خود قرار میگیرند. با این حال، برخی از صدمات ممکن است دائمی با درجات مختلف اختلال حسی از بی حسی خفیف تا بیهوشی کامل باشد. حتی ممکن است برخی از بیماران علاوه بر نقص حسی، دچار درد سوزشی به نام دیسستزی شوند.
هدف از میکروجراحی عصب سه قلو، بازگرداندن تداوم عصب با از بین بردن هر گونه مانعی مانند جای زخم یا باقی ماندههای خارجی و ایجاد تداوم عصبی است.
مکانیسمهای آسیبهای عصب سه قلو در دندانپزشکی
رایج ترین روشهای مرتبط با آسیب عصب سه قلو در عمل دندانپزشکی شامل برداشتن دندانهای آسیاب نهفته و قرار دادن ایمپلنتهای دندانی درونی است. علل دیگر میتواند شامل روشهای ریشه و حتی تجویز بی حسی موضعی باشد. سایر روشهای جراحی کم خطرتر رایج شامل جراحی تصحیح فک یا استئوتومی، ترومای صورت (زمانی که بافت نرم یا سخت صورت، فک یا دهان دچار جراحت شود) و مدیریت آسیب شناسی فک و صورت است.
آسیب عصبی چیست؟
هنگامی که عصب در طی یک عمل جراحی آسیب میبیند، به آن آسیب عصب محیطی میگویند. ممکن است عصب در حین جراحی آسیب ببیند یا به طور کامل قطع شود. اکثریت قریب به اتفاق اعصابی که آسیب دیده اند اما قطع نشده اند، بدون مداخله پزشکی خود به خود بهبود مییابند، در حالی که عصب قطع شده نشان دهنده آسیب جدیتری است.
اعصاب پیامهایی را از مغز به بقیه بدن میفرستند. ما اعصابی داریم که به ما کمک میکنند حرکت کنیم (اعصاب حرکتی)، محیط خود را درک کنیم (اعصاب حسی) و عملکردهای بدن خود را کنترل کنیم (اعصاب خودمختار). اعصابی که بیشتر در طول جراحی ایمپلنت دندان آسیب میبینند اعصاب حرکتی و اعصاب حسی هستند. آسیب عصب حرکتی ممکن است به معنای مشکل در حرکت بخشی از دهان باشد، در حالی که عصب حسی آسیب دیده معمولاً بی حسی یا گزگز ایجاد میکند. هنگامی که عصب در حین کاشت ایمپلنت دندان قطع میشود، میتواند منجر به درد شود و حتی کیفیت کلی زندگی را با ایجاد اختلال در گفتار، ترشح آب دهان و احساسات آزاردهنده تحت تاثیر قرار دهد.
علل آسیب عصبی
راههای مختلفی وجود دارد که در آن عصبها در حین و بعد از کاشت ایمپلنت دندان آسیب میبینند. خود جراحی میتواند منجر به قطع یا آسیب عصب شود – این اغلب زمانی اتفاق میافتد که سوراخ کردن فک پایین خیلی عمیق باشد و عصب آلوئولار تحتانی آسیب دیده باشد. این یک آسیب جدی است که میتواند باعث درد زیادی شود. درمان فوری ضروری است، اما حتی در این صورت، آسیب ممکن است دائمی باشد.
هنگامی که پیچ ایمپلنت در فک کاشته میشود، پیچ ایمپلنت میتواند از طریق فشرده سازی به عصب آسیب برساند. کبودی و تورم بعد از جراحی میتواند بر روی اعصاب نیز فشار وارد کند. اینها انواع آسیبهای عصبی هستند که معمولاً با گذشت زمان خود به خود بهبود مییابند.
جلوگیری از آسیب عصبی ناشی از ایمپلنت دندان
خوشبختانه، اقدامات زیادی برای جلوگیری از آسیب دائمی عصبی ناشی از ایمپلنت دندان وجود دارد. در مرکز جراحی دهان و ایمپلنت ریو گراند، از فناوری پیشرفته برای محافظت از بیماران خود در برابر آسیبهای عصبی استفاده میشود. این فرآیند همیشه با تصویربرداری سه بعدی اسکنر پرتو مخروطی و اشعه ایکس دیجیتال شروع میشود، که به پزشک این امکان را میدهد روش کاشت دندان را با یک “جراحی مجازی” برنامه ریزی کند که مکان، عمق و زاویه دقیق ایمپلنتهای دندانی را هدایت کند و پتانسیل سوراخ کردن بیش از حد عمیق و رسیدن به عصب آلوئولی تحتانی را از بین ببرد.پیروی از یک برنامه دقیق بهترین راه برای جلوگیری از آسیبهای جدی عصبی است.
میزبان و عوامل محلی مرتبط
بسیاری از عوامل، چه محلی و چه مربوط به میزبان (بیمار)، پاسخ عصبی به آسیب را تعیین میکنند. نوع آسیب مهمترین عامل موضعی مربوط به پاسخ عصبی است. به طور کلی، آسیبهایی که در ناحیه پروگزیمال عصب محیطی رخ میدهند (یعنی ناحیه راموس) از آسیبهایی که در محلهای دیستال (یعنی ناحیه سوراخ ذهنی) رخ میدهند، مهمتر هستند. هرچه محل آسیب عصبی نزدیکتر باشد، خطر آسیب سلولهای گانگلیون سه قلو در سیستم عصبی مرکزی بیشتر میشود.
شکستگی دندان کمتر با دیسستزی زودرس همراه است. (دیس استزی یا اختلال حسی، نوعی اختلال عصبی است که فرد را دچار احساس درد، خارش، سوزش و محدودیت میکند) هنگامی که یک عصب کشیده یا فشرده میشود، پری نوریوم از رشتههای عصبی داخل دستههای عصبی محافظت میکند. با کشش بیشتر، دستههای عصبی شروع به دراز شدن میکنند، بنابراین فشار داخل این دستههای عصبی افزایش مییابد. فشار بیشتر منجر به آسیب آکسون خواهد شد. اگر کشیدگی بیشتر از 30 درصد باشد، ممکن است شکست ساختاری با قطع احتمالی رخ دهد. آسیبهای عصبی جزئی یا ناقص پاسخهای متفاوتی نسبت به پارگی یا برداشتن کامل عصب خواهند داشت. در مقابل، صدمات شدیدتر در ابتدا ضایعات بیهوشی با عملکرد ضعیف دهان و صورت و ارجاع شده همراه با حس خوابرفتگی هستند. اگرچه ممکن است در ابتدا دردناک نباشند، اما در نهایت ممکن است منجر به تشکیل فشردگی عصبها و حس گزگز شوند.
مهم ترین عوامل میزبان مرتبط با ایمپلنت دندان، سن و جنسیت بیمار است. به خوبی مستند شدهاست، برای همه انواع آسیبهای عصبی که هم زنان و هم افزایش سن در معرض خطر بیشتری برای نقایص حسی عصبی قرار دارند.
درمان
پروتکل در حین جراحی به دو جنبه تقسیم میشود: مشکوک به آسیب عصبی (اغلب پس از انجام رادیوگرافی)، یا قطع عصب شناخته شده در طول جراحی. کورتیکواستروئیدها، NSAIDها و کرایوتراپی پس از جراحی تجویز میشوند. پروتکل بعد از عمل به یک هفته، درمان اولیه و دوره 12 هفته تقسیم میشود. NSAIDها یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تا سه هفته پس از درمان اولیه کورتیکواستروئید (داروهای کورتون) تجویز میشوند. در صورت مشاهده بیهوشی در قرار اولیه بعد از عمل، ارجاع به متخصص اعصاب پیشنهاد میشود. همچنین در صورت عدم بهبود حس خواب رفتگی پس از سه ماه به متخصص آسیب عصبی ارجاع داده میشود.
منابع:
1. Ellies, L., Hawker, P.: The prevalence of altered sensation associated with implant surgery, Int J Oral Maxillofac Implants 8: 674-679, 1993.
2. Smith, MH., Lung KE.: Nerve injuries after dental injection: A review of the literature, J Can Dent Assoc 72: (6). 559-564, 2006.
3. Day, RH.: Diagnosis and treatment of trigeminal nerve injuries, J Calif Dent Assoc 22 (6): 48-51, 53-4., 1994.
4. Cooper, BY, Sessle, BJ.: Anatomy, Physiology and Pathophysiology of Trigeminal System Paresthesia and Dysesthesias, Oral Maxillofac Surg Clin of North America. 4:2, 297-322, 1992.
5. Kraut, RA, Chanal, O.: Management of patients with trigeminal nerve injuries after mandibular implant placement, JADA 133: 1351-1354, 2002